کلاهبرداری و فریبکاری از راه دوستی های آنلاین تقریباً قدمتی به اندازه خود دوستیهای آنلاین دارد. در این روش شیاد پس از ایجاد رابطه دوستانه با فرد مورد نظر و جلب اعتماد و اطمینان، از قربانی میخواهند که بنا به دلیلی مثلاً نیاز به پول برای عمل جراحی، مبلغی را برای آنها بفرستد و به این ترتیب به کلاهبرداری میپردازند. یکی از مهمترین مشکلات شبکههای اجتماعی همین کلاهبرداریهای آنلاین است. خوشبختانه در کشور ما با اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در این زمینه، به نظر میرسد میزان جرایم ناشی از دوستیهای اینترنتی کاهش یافته است.
۵) کلاهبرداری از طریق بلیتهای اینترنتی
یکی دیگر از روش های کلاهبرداری اینترنتی، ادعای فروش بلیت های یک رخداد هنری یا ورزشی است که بلیت آن به سختی پیدا میشود. به این ترتیب مشتاقان آن رخداد به راحتی پول بلیت را پرداخت میکنند اما اصلاً بلیتی در کار نیست. یک نمونه قابل ذکر از این شکل کلاهبرداری، در زمان المپیک پکن اتفاق افتاد که یک سایت اینترنتی با نام «بلیتهای پکن» اقدام به فروش بلیتهای بازیهای المپیک کرد و میلیونها دلار از این کلاهبرداری به جیب زد. بعدها معلوم شد که یک انگلیسی پشت این کلاهبرداری بزرگ بوده است.
۶) کلاهبرداری از مدیران سایتها
ممکن است تصور شود که مدیران سایت ها به علت آشنایی بیشترشان با اینترنت در معرض خطر کلاهبرداری نیستند، اما آنها نیز ممکن است قربانی شوند. به عنوان مثال، سایتهای زیادی هستند که ادعا می کنند در ازای دریافت مبلغی، می توانند رتبهی سایت شما را در موتورهای جستجو بهبود ببخشند، اما ممکن است پس از پرداخت پول، هیچ فعالیتی از سوی آن سایت انجام نگردد. یا مثلاً سایتهایی هستند که ادعا میکنند با تبلیغات هدفمند، بینندگانی را به سایت شما میکشانند، اما پس از پرداخت هزینه تبلیغات، تنها کاری که میکنند، بالابردن آمار بازدید سایت شما به صورت غیرواقعی است به طوری که گویا یک نرم افزار سایت شما را به طور مداوم باز کرده است و در این میان هیچ بازدیدکننده واقعی و با ارزشی به سایت شما نیامده است. یک راه کلاهبرداری دیگر از طریق کلیک های غیرواقعی روی تبلیغاتی است که شرکتهایی مانند گوگل به ازای هر کلیک روی آن ها مبلغی پرداخت می کنند. البته با پیشرفت سیستمهای تبلیغاتی کمتر مبلغی از راه کلیک های غیرواقعی و نرم افزاری به دست میآید، اما باید توجه داشت که صنعت تبلیغات آنلاین گردش مالی بیش از ۱۰ بیلیون دلاری را تجربه میکند که همین بسیاری را وسوسه میکند که از راه فریب سیستمهای تبلیغاتی به درآمد بالایی برسند.
۷) فیشینگ و فارمینگ
در این روشها کلاهبرداران با یک ایمیل جعلی یا یک صفحه اینترنتی جعلی مشابه یک سایت معتبر مثلا صفحهی پرداخت بانک پارسیان و یا صفحه ورود به ایمیل یاهو، از کاربر میخواهند اطلاعات مهم خود مانند نام کاربری، رمز عبور، یا شماره کارت اعتباری را وارد نماید. با به سرقت رفتن این اطلاعات امکان هرگونه سوءاستفادهای وجود دارد.
روشهایی که گفته شد کم و بیش در کشور ما نیز برای کلاهبرداریهای اینترنتی به کار گرفته شدهاند؛ اما پیش از آن باید به مساله مهمی اشاره کرد: امنیت خدمات اینترنتی بانکها. در کشورهایی که خدمات الکترونیک سابقه بیشتری دارد در طول زمان بسیاری از ضعفها برطرف شده است اما در کشور ما هنوز امنیت برخی از خدمات در سطح مطلوبی قرار ندارد و راه را برای کلاهبرداری و سرقت باز میگذارد. چند ماه پیش روزنامه اعتماد در گزارشی به بررسی و موشکافی موضوع امنیت خدمات الکترونیک بانکها پرداخت که در آن به این نکته اشاره شده بود که: «امنیت شبکه اینترنتی چند بانک دولتی که حقوق بازنشستگان از طریق آنها واریز می شود، به شدت پایین است. از سوی دیگر بازنشستگان نیز کمتر با فضای وب و اینترنت و شیوههای بانکی اینترنتی آشنایی دارند و همین فرصت را برای هکرهای اینترنت بانکها مغتنم کرده است. این در حالی است که خریدهای اینترنتی و پرداخت های اینترنتی که این روزها باب شده است نیز سبب شده مردم با کمترین اطلاعات از وضعیت اینترنت و فضای مجازی از طریق کارتهای عابر بانک خود به عملیات بانکی بپردازند؛ کاری که حجم قابل توجهی از شکایات را روانه بانک ها و دادسرای رسیدگی به جرایم اینترنتی کرده است.» از طرف دیگر در ادامه ضعف های خدمات الکترونیک، بانک مرکزی بر آن شد که در پیامکی به مشترکان همراه اول اعلام کند به هیچ وجه اطلاعات مربوط به خریدهای اینترنتی را از طریق پیامک به هیچ شماره یا مرکزی ارسال نکنند. از روش فیشینگ و فارمینگ نیز برای سرقت اطلاعات بانکی مشتریان تاکنون استفاده شده است. اما به غیر مساله امنیت بانکی، روش های متداول کلاهبرداری اینترنتی در کشور ما نیز سابقه داشته است. مثلاً سال گذشته، جوانی با روش «کلاهبرداری از طریق انتقال پول» میلیونها تومان پول به جیب زده بود که البته دستگیر شد. او درباره شیوه کارش گفته بود: «مدتی قبل ایمیل از خارج از کشور به دستم رسید که در آن نوشته شده بود برنده چند هزار دلار شدهام. وقتی موضوع را پیگیری کردم، فهمیدم که این ایمیل، ترفندی برای کلاهبرداری است و فردی که آن را ارسال کرده، قصد فریب من را دارد. همان جا بود که فکری به ذهنم رسید و تصمیم گرفتم با این شگرد از افراد دیگر کلاهبرداری کنم. این بود که چندین آدرس الکترونیک را شناسایی کردم و برای تمامی آنها ایمیلی فرستادم که در آن نوشته شده بود شما برنده خوششانس ۵ هزار دلار شدهاید. از آنجا که خیلی از طعمههایم از دنیای اینترنت اطلاعات کافی نداشتند، به راحتی فریبم را میخوردند و همه اطلاعاتی را که برای ورود به حسابشان نیاز داشتم، در اختیارم قرار می دادند. من هم برای اینکه شناسایی نشوم با ورود به حساب آنها، اقدام به خریدهای اینترنتی مثل خرید شارژ تلفن همراه میکردم اما هیچ وقت تصور نمیکردم پلیس بتواند مرا دستگیر کند.» فقط در یک مورد کلاهبرداری این جوان موفق شده بود هفت میلیون تومان از حساب یکی از قربانیان سرقت کند. یا همین چند وقت پیش کلاهبردار دیگری ۱۴۰ میلیون تومان از راه خرید و فروش جعلی سهام و بورس به جیب زده بود که دستگیر شد. فروشگاههای آنلاین زیادی هم بودهاند که پول محصولی را از مشتری دریافت کرده و چیزی تحویل ندادهاند.
- هشدارهای امنیتی
اما برای مقابله با این کلاهبرداریها چه باید کرد؟ شکی نیست که استفاده از اینترنت روز به روز بیشتر میشود و ما ناگزیریم که برخی از کارهای مالی خود را نیز با اینترنت انجام دهیم؛ بنابراین باید راه مقابله با این کلاهبرداریها را بدانیم. نکته اول این که باید از امنیت صفحهای که در آن هستیم اطمینان حاصل کرد. اگر قرار است وارد ایمیل یا حساب بانکی خود شویم باید مطمئن شد که این صفحه دقیقاً صفحه معتبر و مورد تائید شرکت یا بانک است که سادهترین راه، بررسی نشانی سایت است. مورد بعدی این است که بدون تحقیق هیچ پولی را جهت شرکت در قرعهکشی، انتقال پول یا… به هیچ حسابی واریز نکنیم. در مورد خرید و فروش آنلاین فقط از فروشگاههای آنلاین معتبر استفاده کنیم و به این نکته توجه داشته باشیم که صرف این که فلان فروشگاه از طریق شرکت پست محصولاتش را ارسال میکند دلیلی بر اعتبار آن فروشگاه نیست و بهتر است با افراد باتجربه یا کسانی که قبلاً خرید اینترنتی کردهاند در این زمینه مشورت کرد. به هر حال به نظر میرسد آگاهی بخشی و اطلاعرسانی بهترین راهکار برای مقابله با کلاهبرداریهای اینترنتی است و باید رسانهها در این زمینه بیشتر فعال باشند تا آمار این جرایم کاهش پیدا کند.